Gwiazdor - kim jest, jak wygląda i kiedy przychodzi?

Gwiazdor rozdaje prezenty dzieciom z Kaszub i Wielkopolski. Z wyglądu nie przypomina Mikołaja, jednak podobnie jak on, nagradza prezentami grzeczne dzieci. Z kolei niegrzecznym daje rózgę. Jak wygląda Gwiazdor, gdzie mieszka i kiedy przychodzi?

Kto to jest Gwiazdor? 

Gwiazdor jest fikcyjną postacią, która rozdaje prezenty w Wigilię Bożego Narodzenia. Jak wygląda historia omawianej postaci? Pogańscy Słowianie obchodzili w ostatnim tygodniu grudnia wielkie święto. W tym okresie świętowali zimowe przesilenie, nazywane Szczodrymi Godami albo Świętem Godowym.

Wtedy narodził się zwyczaj odwiedzania domów przez kolędników. Byli to przebrani wieśniacy, którzy odgrywali role postaci z zaświatów. W czasie Bożego Narodzenia chodzili oni po domach, grzecznym dzieciom wręczali prezenty, niegrzecznych upominali. Oprócz wręczania prezentów, Gwiazdor odpytywał dzieci z pacierza, kolęd, modlitw oraz wierszy. 

W pracy Gwiazdorowi ma pomagać mała Gwiazdka. Postać ta przedstawiana była jako kobieta w zakrywającym twarz welonie. W jej ubiorze pojawiają się rózgi, elementy słomiane, kwiaty oraz kolorowe wstążki. W Wigilię Bożego Narodzenia dzieci stawiają talerze na oknie, a nocą przychodzi Gwiazdka i daje im pierniki, orzechy i inne podarunki. Gwiazdka i Gwiazdor w zależności od regionu, mogą występować razem albo osobno. 

Jak wygląda Gwiazdor? 

Gwiazdor ubrany jest w baranicę lub słomę oraz futrzaną czapkę. Przedstawiany jest jako postać z twarzą ukrytą pod maską albo umazaną sadzą. W jego ubiorze pojawiają się także gałązki świerkowe. Maska symbolizuje wejście w rolę istoty, która przybywa z zaświatów. Z kolei pleciona słoma, z której był wykonany ubiór Gwiazdora, to symbol bogactwa. Kosmate futro łączone było z symboliką męskiego bóstwa podziemi, które wyrażono pod postacią kozła albo niedźwiedzia.

Gwiazdor nosi ze sobą nie tylko wór z prezentami, ale także rózgę dla niegrzecznych dzieci. Do atrybutów Gwiazdora należy również dzwonek, który oznajmia jego przyjście. 

Sama nazwa tej postaci wywodzi się z wielkiej gwiazdy bożonarodzeniowej, którą nosił. Kiedyś Gwiazdor przypominał groźnego dziada, jednak obecna jego postać nie jest już taka straszna i bardziej przypomina sympatycznego Świętego Mikołaja. Z dawnych atrybutów pozostała mu jedynie rózga.

Gdzie mieszka Gwiazdor?

Postać ta występuje w Wielkopolsce, na Kaszubach, Kujawach oraz Pomorzu Zachodnim i na Warmii, a konkretnie na tych obszarach, które były pod zaborem pruskim.  Gwiazdor znany jest także w Kociewiu, a przede wszystkim na ziemi bydgoskiej. Gwiazdor związany jest w szczególności z Poznaniem. 

Gwiazdora nie należy mylić z Mikołajem, który również występuje w tych regionach. 

Kiedy przychodzi Gwiazdor? 

Gwiazdor pojawia się 24 grudnia, czyli w Wigilię Bożego Narodzenia.  Tego dnia grzeczne dzieci są nargadzane, niegrzeczne natomiast karane. 

Wymiar kary był różny - bicie rózgą, skakanie nad batem lub wręczenie samej rózgi zamiast prezentu. Kolejną karą jest wręczenie zgniłych pyrów, czyli zepsutych ziemniaków. 

Podsumowanie 

Gwiazdor to w wielu regionach bardzo popularna postać, czekają na niego zarówno najmłodsze, jak i nieco starsze osoby w wielu domach. Warto wiedzieć, że do postaci tej, podobnie jak do Świętego Mikołaja można napisać list. W niektórych rejonach Wielkopolski zamiast Gwiazdora pojawia się Aniołek. Ma to nawiązywać do anioła stróża, który bierze ludzi pod swoją opiekę.