Święty Mikołaj - biskup z Miry

Brodaty starzec w czerwonym kubraku wędrujący od domu do domu. Rozdający prezenty w święta Bożego Narodzenia. Poruszający się po świecie saniami, które ciągną lapońskie renifery. Tak prezentuje się najczęstszy wizerunek Mikołaja; szczodrego darczyńcy, który wyróżnia się empatią, dobrodusznością oraz hojnością.

W Polsce kult św. Mikołaja jest bardzo rozwinięty, tak samo, jak w wielu krajach. Co do popularności św. Mikołaja nikogo więc nie trzeba przekonywać. Niewielu jednak zna historię Mikołaja i wie, że był biskupem Miry. Dziś przybliżymy tę opowieść. 

Biskup z Miry - historia Świętego Mikołaja

Co wiemy na temat św. Mikołaja, biskupa Miry? Biskup Mikołaj urodził się ok. 270 r. w Patras - w Grecji. Był długo wyczekiwanym i jedynym dzieckiem zamożnych rodziców, wyproszonym ich gorącymi modłami. Od najmłodszych lat Mikołaj troszczył się o bliźnich, był bardzo pobożny. Niestety, szybko został sierotą. Po śmierci rodziców rozdał cały swój majątek potrzebującym. Święty miał wykształcenie duchowne, które zdobył, uczęszczając do seminarium. Lata swojej egzystencji spędził na intensywnej pracy jako biskup. Wyróżniał się gorliwością pasterską, zdobył serca wiernych dobrocią i chęcią do pomocy.

Kult Mikołaja - biskupa Miry

Najstarsze ślady kultu św. Mikołaja pochodzą z VI wieku. W tym czasie cesarz Justynian wystawił Świętemu jedną z najwspanialszych bazylik w Konstantynopolu. Cesarz Bazyli Macedończyk także wybudował kaplicę ku jego czci - kaplica św. Mikołaja wybudowana została w samym pałacu. W Rzymie Mikołaj również jest popularnym świętym. Papież św. Mikołaj I Wielki (858-867) ufundował na Lateranie osobną kaplicę ku czci swojego patrona.

W Polsce do najokazalszych należą kościoły św. Mikołaja w Gdańsku i w Elblągu. Liczba kościołów św. Mikołaja w różnych zakątkach świata jest imponująca. Cały czas powstają nie tylko świątynie, ale też fundacje pod jego wezwaniem. Popularne jest również rozdawanie mających patronat Mikołaja stypendiów, zapomóg, pomocy. Pewien pisarz średniowieczny pisze:

"Gdybym miał tysiąc ust i tysiąc języków, nie byłbym zdolny zliczyć wszystkich kościołów wzniesionych ku jego czci". 

Święty Mikołaj biskup

Mikołaj przyjął święcenia kapłańskie, po których odbył pielgrzymkę do Jerozolimy. Chciał oddać się życiu monastycznemu, jednak po objawieniu, jakiego doświadczył, zmienił plany. Postanowił udać się do Miry (Mira znajduje się na terenie dzisiejszej Turcji).

We wspomnianej miejscowości trwały akurat wybory nowego biskupa. Nietrudno się domyślić, kto nim został. Sam wybór Mikołaja na biskupa Miry nie był przypadkowy. Co wiemy na ten temat?

Wybór nowego biskupa był bardzo trudny. Jeden z dostojników kościoła cieszył się największym autorytetem. To właśnie jemu zostało objawione, że na biskupa Miry ma zostać wybrany duchowny, który jako pierwszy, jutrzejszego ranka przekroczy próg kościoła- oczywiście był to Mikołaj.

Święty Mikołaj, biskup Miry - legendy

O Świętym Mikołaju krąży wiele opowieści. Przytoczmy kilka z nich. Cesarz Konstantyn I Wielki skazał trzech młodzieńców na karę śmierci. Była to bardzo surowa kara za nieduże przewinienie. Aby ratować mężczyzn, Święty Mikołaj udał się do Konstantynopola. Chciał wyprosić dla swoich wiernych ułaskawienie - udało się.

Inna opowieść głosi, że w czasie gwałtownej burzy, Mikołaj zdołał swoją modlitwą uratować rybaków od utonięcia. Właśnie dlatego święty jest także patronem rybaków. Mikołaj, według innej legendy, podarował biednym pannom pieniądze. Wielkoduszny biskup, który na wieść o tym, że pewien biedak, nie mając środków do życia, zaplanował sprzedaż własnych córek, postanowił wesprzeć go materialnie. W nocy wrzucił przez komin jego domu trzy sakiewki wypełnione pieniędzmi. Torebki wylądowały w pończochach i butach córek nędzarza. Dlatego utarło się, że Mikołaj wchodzi do  domów przez komin.

Tradycja rozdawania dzieciom prezentów

Niewiele czasu trzeba było na to, aby zaczęto wieszać przy kominku skarpety czy ustawiać obuwie. Błyskawicznie stało się to popularnym i corocznie pielęgnowanym zwyczajem. Nie wszystkie domy posiadały jednak kominek, którym brodacz mógłby przedostać się z workiem pełnym prezentów. Dlatego w tych gospodarstwach, gdzie kominka brakowało, Święty wkradał się w inny sposób, prezenty wkładał maluchom pod poduszkę. I tak ukształtowała się następna tradycja.

Postać Świętego Mikołaja

Aktualnie Mikołaj przedstawiany jest w czerwonym kubraczku. Ma długą, siwą brodę i wielki worek z prezentami. A jak wygląda najstarszy wizerunek Świętego? W ikonografii św. Mikołaj przedstawiany jest w stroju biskupa rytu łacińskiego bądź greckiego. Jego atrybutami są między innymi anioł, chleb, trzy jabłka, sakiewka z pieniędzmi, okręt.

To oczywiście nie koniec. Podobiznę Świętego opublikowano na znaczkach pocztowych, widokówkach, dziś znajduje się on na różnego typu gadżetach świątecznych. Mikołaja uwieczniło także wielu artystów. 

Nie tylko biskup, również opiekun

W całym chrześcijańskim świecie św. Mikołaj jest bardzo dobrze znany. Postać św. kojarzona jest nie tylko z prezentami. Mikołaj jest patronem Grecji, sędziów, notariuszy, piekarzy, podróżnych, wędrownych kupców oraz żeglarzy. To także patron marynarzy, patron panien. Mikołaj jest także mecenasem okazjonalnych świątecznych jarmarków.

To nie koniec. Wstawiennictwo Mikołaja gwarantuje bezpieczną podróż i sukcesy w branży handlowej. 6 grudnia, poza tym, że to dzień wręczania sobie upominków, to także data startu corocznych dwutygodniowych targów, organizowanych w europejskich miejscowościach. Wtedy także odbywały się zaślubiny par wywodzących się ze stanu kupieckiego.

Z okazji Mikołajek, dzieci płci męskiej otrzymywały imię po słynnym biskupie. Po dziś dzień Mikołaja traktuje się jako opiekuna wędrowców, pielgrzymów, podróżników z tego powodu, że jak opowiadają historyjki, Święty sam spędził całe życie, pielgrzymując. 

Jednego razu, podczas takiej wyprawy, udało mu się ocalić marynarzy od rychłej śmierci na skutek rozpętanego sztormu. Z kolei Nowy Jork czy Nowy Amsterdam uczyniły biskupa z Miry swoim patronem.

Mikołaj z Miry - śmierć

Święty dożył roku ok. 342 roku, zmarł 6 grudnia, stąd ustanowiona na jego cześć data Mikołajek. Mikołaj pochowany został w Mirze, jego ciało spoczywało tam do 1087 roku. W 1087 roku ciało Mikołaja zostało przeniesione do Barii. W 1089 roku grobowiec znajdujący się w bazylice wystawionej ku jego czci uroczyście poświęcił papież bł. Urban II.